ԶՊՄԿ-ն առաջինը Հայաստանում կներկայացնի կենսաբազմազանության կառավարման վերաբերյալ հաշվետվություն
Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը (ԶՊՄԿ) ՄԱԿ-ի Կենսաբանական բազմազանության մասին կոնվենցիայի կողմերի 17-րդ համաժողովին (COP-17) կներկայացնի կենսաբազմազանության կառավարման վերաբերյալ միջազգային հաշվետվվվություն՝ TNFD: Այս մասին հաղորդել է ԶՊՄԿ-ի Կայուն զարգացման գծով տնօրեն Արմեն Ստեփանյանը՝ մայիսի 15-ին Երևանում Կայուն զարգացման համաժողովի հարթակներում պատասխանելով ԱրմԻնֆո-ի թղթակցի հարցին:
Նշելով, որ ԶՊՄԿ-ն առաջինն է լինելու Հայաստանում, որ նման հաշվետվություն կներկայացնի, նա նշել է, որ, ամենայն հավանականությամբ, նաեւ՝ միակը: Ստեփանյանի խոսքով, ընդհանուր առմամբ, Հայաստանի բիզնեսը չունի կենսաբազմազանության կառավարման հաջողված քեյս, որը կարելի էր ներկայացնել առաջիկա COP-17-ում: «Սա հոռետեսություն չէ: Սա է իրականությունը», - ափսոսանքով ասել է կոմբինատի կայուն զարգացման գծով ղեկավարը։
Այդ համատեքստում նա դժգոհել է, որ ԶՊՄԿ-ի եւ Lydian Armenia ոսկու կորզման ընկերության գործելաոճը, չգիտես ինչու, վարակիչ չի դառնում, չի տարածվում ամբողջ երկրով մեկ, ինչը բազմաթիվ հարցեր է առաջացնում: Մասնավորապես, նա հիշեցրել է Ամուլսարի հանքի շահագործման շրջանակներում Lydian Armenia -ի առաջարկած և ՀՀ կառավարության հետ համաձայնեցված նախագծի մասին: Խոսքը Ջերմուկում ազգային պարկի կառուցման մասին էր ՝ կենսաբազմազանության կորուստները փոխհատուցելու նպատակով։ Սակայն տարբեր պատճառներով Շրջակա միջավայրի նախարարության հետ կապի բացակայության հետեւանքով Հայաստանը զրկվել է դեռևս 2021 թվականին միջազգային չափանիշներին համապատասխան ազգային պարկ ստեղծելու հնարավորությունից։ «Եվ սա իրականում մեծ կորուստ է Հայաստանի հանքարդյունաբերության ճյուղի համար »:, - ասել է Ստեփանյանը:
Համաժողովի շրջանակում տեղի ունեցած «Կամուրջ Բրազիլիայում COP-30-ի և Հայաստանում COP -17-ի միջև» թեմայով պանելային քննարկման ժամանակ Ստեփանյանը նաև նշել է, որ երկար տարիների ընթացքում ձևավորվել է կարծրատիպային մտածողություն, որ հանքարդյունաբերությունն անխուսափելի կորուստներ է կրում կենսաբազմազանության համար: «Հնարավոր է, որոշակի դեպքերում, այդպես էլ կա, բայց արդեն ապացուցված է, որ դա լիովին կառավարելի գործընթաց է, ինչի մասին վկայում է անվիճելի վիճակագրությունը», - ասել է Ստեփանյանը: Որպես օրինակ ԶՊՄԿ - ի կայուն զարգացման պատասխանատուն վկայակոչել է աշխարհի խոշորագույն հանքարդյունաբերական կորպորացիաներից մեկի ՝ Vale-ի նախագահի հայտարարությունը, որում վերջինս նշել է, որ ըստ ազդեցության այդ ցուցանիշի աշխարհում հանքարդյունաբերությանը բաժին է ընկնում ընդամենը 0,5% - ը, մինչդեռ, շուրջ 40-50% - ը բաժին է ընկնում ուրբանիզացման գործընթացներին և մարդու գյուղատնտեսական գործունեությանը:
Այս համատեքստում Ստեփանյանը նշել է, որ հանքարդյունաբերության հատվածը հսկայական ֆինանսական ռեսուրսներ է ուղղում տարբեր ուսումնասիրությունների, որպեսզի գնահատվի հնարավոր կորուստների մակարդակը, դրա համար ներգրավվում են միջազգային մասնագետներ և այլն: «Բերեք գոնե մեկ գյուղատնտեսական ծրագիր, որը նման խորացմամբ և գիտատար մոտեցմամբ է անդրադառնում կենսաբազմազանության պահպանման խնդրին, ինչպես հանքարդյունաբերական նախագծերը», - ասել է փորձագետը:
Նրա խոսքով՝ այսօր Հայաստանի հանքարդյունաբերությունը առաջատար է պատասխանատու գործունեություն ծավալելու համատեքստում, ինչը հետևանք է այն լուրջ խնդիրների լուծման, որոնց արդյունաբերությունը բախվել է երկար տարիների ընթացքում: Այսպիսով, ինչպես նշե է Ստեփանյանը, ձևավորվել է հանքարդյունաբերության ոլորտի ստանդարտ՝ այն դարձնելով գրեթե անխոցելի: «Այսօր հանքարդյունաբերական այնպիսի ծրագրեր են նախագծվում, որոնք, կարելի է ասել, խնդիրներ չունեն։ Եվ դա սխալների վրա երկար տարիների աշխատանքի արդյունք է։ Եվ հանքարդյունաբերության ոլորտն այսօր, իմ կարծիքով, այս առումով օրինակելի է մնացած բոլոր ոլորտների համար», - ընդգծել է Ստեփանյանը, նկատելով, որ պետությունը, ֆինանսական հատվածը եւ տեղական համայնքները պետք է իրենց պահանջները ներկայացնեն ճյուղային ձեռնարկություններին։
Նշենք, որ «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ" ՓԲԸ - ն (Zangezur Copper Molybdenum Combine CJSC) (ԶՊՄԿ) Հայաստանի խոշորագույն հանքարդյունաբերական ընկերությունն է: Կոմբինատը շահագործում է Քաջարանի պղնձամոլիբդենային հանքավայրը։ Կոմբինատի հանքաքարով ապահովվածությունը կազմում է շուրջ 150 տարի ։ Կոմբինատը թողարկում է մոլիբդենի և պղնձի խտանյութեր։ Մոլիբդենի խտանյութը պարունակում է 50% մոլիբդեն, պղնձի խտանյութում պղնձի պարունակությունը 15% - ից ցածր չէ: Ձեռնարկության արտադրության ծավալը կազմում է տարեկան մոտ 22 մլն տոննա հանքաքար ։ ԶՊՄԿ-ի մասնաբաժինը մոլիբդենի համաշխարհային արտադրության մեջ կազմում է մոտ 3,8%:
Ձեռնարկությունը մեծ նշանակություն է տալիս կայուն զարգացման խնդիրներին: Այն Հայաստանի միակ վերամշակող ընկերությունն է, որը գործում է միջազգային պրակտիկային համապատասխան ESG (բնապահպանություն, սոցիալական ծրագրեր, կորպորատիվ կառավարում) ծրագրի շրջանակներում: ԶՊՄԿ-ն կարևորում է ESG-ի սկզբունքները և ձգտում է օրինակ դառնալ այլ ընկերությունների համար: Արդեն երրորդ տարին անընդմեջ ձեռնարկությունը հրապարակում է կայուն զարգացման վերաբերյալ իր տարեկան հաշվետվությունը և ձգտում է իրականացնել սեփական «կանաչ» էներգետիկ օրակարգը:
Հիշեցնենք նաև, որ ավելի վաղ Արմեն Ստեփանյանը զբաղեցնում էր «Լիդիան Արմենիա» ընկերության կայուն զարգացման գծով տնօրենի պաշտոնը: 2018 թվականի վերջից Ամուլսարի ոսկու հանքը ենթարկվել է արգելափակման բնապահպան ակտիվիստների կողմից: Կառավարությունն այն ժամանակ այդպես էլ չկարողացավ կողմնորոշվել հանքի շինարարության վերսկսման հարցում, և դրա վրա աշխատանքը պետք է դադարեցվեր ։ Սակայն վերջերս կառավարությունը, այնուամենայնիվ, բյուջետային երաշխիքներ է տրամադրել հայաստանյան խոշորագույն բանկերից մեկին ՝ «Ամերիաբանկին»՝ Ամուլսարի հանքը շահագործող «Լիդիան» ընկերությանը 150 մլն ԱՄՆ դոլար երկարաժամկետ վարկ տրամադրելու նպատակով՝ աշխատանքները վերսկսելու համար:
Հիշեցնենք նաև, որ COP-17-ը 2026 թվականին կանցկացվի Հայաստանում: ԶՊՄԿ-ն այնտեղ հաշվետվություն կներկայացնի TNFD-ի (The Taskforce on Nature-Related Financial Disclosures) շրջանակներում կատարված աշխատանքների վերաբերյալ ։ TNFD-ն զբաղվում է ռիսկերի կառավարման համակարգի մշակմամբ և իրականացմամբ, որոնք կապված են բնական միջավայրի հետ և ներառում են կենսաբազմազանության կորուստ և էկոհամակարգերի դեգրադացիա: