ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ. Հայ-հնդկական պաշտպանական համագործակցությունը շատ լավ է ընթանում․ դեսպանի հարցազրույցը

Հայաստանի և Հնդկաստանի պաշտպանական համագործակցությունը շատ լավ է ընթանում․ այդ համագործակցությունը ոչ միայն պաշտպանական-տեխնիկական է, այլև կողմերը դիտարկում են կարողությունների զարգացումը:

«Արմենպրես»-ին տված հարցազրույցում նման կարծիք հայտնեց Հայաստանում Հնդկաստանի արտակարգ և լիազոր դեսպան Նիլակշի Սահա Սինհան՝ խոսելով վերջին տարիներին հայ-հնդկական հարաբերությունների բարձր մակարդակի, երկու երկրների միջև ակտիվացող պաշտպանական և ռազմական համագործակցության, Հարավային Կովկասում տիրող անվտանգային իրավիճակի և տարածաշրջանում ենթակառուցվածքների հնարավոր ապաշրջափակման, հայ և հնդիկ ժողովուրդների մշտական մտերմության և այլ հարցերի շուրջ։ 

- Տիկին դեսպան, վերջին շրջանում Հայաստանի ու Հնդկաստանի հարաբերություններում բավական ակտիվություն է նկատվում։ Նախորդ տարի Հայաստանի ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանն այցելեց Հնդկաստան, այնուհետև տեղի ունեցավ ՀՀ անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի այցելությունը։ Ինչպե՞ս կգնահատեք Հայաստանի ու Հնդկաստանի հարաբերությունները քաղաքական մակարդակում և ի՞նչ կարևոր շեշտադրումներ կառանձնացնեք։

- Նախ և առաջ, Նամաստե, բարև Ձեզ։ Շատ շնորհակալ եմ, որ ինձ հնարավորություն տվեցիք գալ և զրուցել ձեզ հետ ու խոսել Հնդկաստանի ու Հայաստանի հարաբերությունների մասին: Դուք շատ ճիշտ եք՝ ասելով, որ մեր քաղաքական հարաբերությունները շատ ջերմ են․ դրանք պատմականորեն միշտ այդպիսին են եղել: Բայց ոչ վաղ անցյալում, և վստահաբար կարող եմ ասել՝ 2021 թվականին մեր արտաքին գործերի նախարար՝ դոկտոր Ջայշանկարի (խմբ․ Հնդկաստանի ԱԳ նախարար Սուբրամանյամ Ջայշանկար) այցից հետո մենք կարող ենք տեսնել նորացված եռանդ․ մեր քաղաքական շփումներում մեծ դինամիկա կա: Ինչպես նշեցիք, արտգործնախարար պարոն Միրզոյանի կողմից այցեր ենք ունեցել Հնդկաստան՝ 2022 թվականին, հետո՝ 2023 թվականին: Եվ, եթե նայենք, 2023 թվականին գործնականում ամեն ամիս փոխադարձ այցեր ենք ունեցել։ Տարբեր նախարարներ այցելեցին Հնդկաստան, Դուք նաև նշեցիք ձեր անվտանգության խորհրդի քարտուղարի այցը։ Հարաբերությունները վերընթաց հետագծի վրա են։ Դրանք ջերմ են, և շատ հաճախակի շփումներ են լինում։

- Հայաստանը հետաքրքրություն է ցուցաբերում զարգացնելու պաշտպանական կապերը Հնդկաստանի հետ։ Գիտենք, որ դեռ 2022 թվականին ՀՀ պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանն աշխատանքային այցով Հնդկաստանում էր։ Վերջերս նաև տեղեկություններ եղան, որ Հնդկաստանը ռազմավարական կարևորության արտահանումների համար դեպի Հայաստան օդային միջանցք է ստեղծում։ Ասացեք խնդրեմ, ռազմական ոլորտում համագործակցության ի՞նչ հեռանկարներ եք տեսնում։

- Այո, իսկապես, մեր պաշտպանական համագործակցությունը շատ լավ է ընթանում։ Պաշտպանական համագործակցությունը ոչ միայն պաշտպանական-տեխնիկական է, այլև մենք դիտարկում ենք կարողությունների զարգացումը: Լինի դա ռազմատեխնիկական համագործակցություն, թե ուսուցման և կարողությունների զարգացում, այդ երկու ճակատներն էլ շատ լավ են ընթանում: Դուք միանշանակ ճիշտ եք. 2022 թվականին պաշտպանության նախարար պարոն Պապիկյանն այցելել էր Հնդկաստան, և դրանից հետո մենք տեսնում ենք, որ շատ բան է տեղի ունեցել պաշտպանության ոլորտում։ Մենք դեռևս աշխատում ենք, որպեսզի հետագայում այն ավելի ընդլայնվի: Ինչ վերաբերում է օդային միջանցքին, ապա կարծում եմ, որ այդ հաղորդումները ճիշտ չէին։ Մենք իսկապես դիտարկում ենք, թե ինչպես կարելի է տեխնիկան հասցնել այստեղ՝ Հայաստան։ Սակայն, ինչ վերաբերում է այս օդային միջանցքին, ապա դա ուղղակի, կարծում եմ՝ ապատեղեկատվություն էր։ Ուստի ես կցանկանայի պարզաբանել այդ գրառումը: Կարծում եմ, որ մեր ռազմական համագործակցության հեռանկարներն իսկապես շատ լավն են, և մենք աշխատում ենք դրանք էլ ավելի ամրապնդելու ուղղությամբ:

- Փետրվարին Հայաստանում էր Հունաստանի ազգային պաշտպանության նախարար Նիկոս Դենդիասը։ ՀՀ պաշտպանության նախարարի հետ համատեղ ասուլիսի ժամանակ նա նշեց, որ հնարավոր է համարում Հայաստան-Հունաստան-Ֆրանսիա-Հնդկաստան քառակողմ համագործակցությունը պաշտպանության ոլորտում։ Որքանո՞վ եք հավանական համարում այս ձևաչափով համագործակցությունը և ի՞նչ կքաղեն նշված երկրները սրանից։

- Գիտեք, Ձեր նշած չորս երկրներն էլ շատ լավ հարաբերություններ, ջերմ ու սերտ կապեր ունեն՝ լինի դա Հնդկաստան-Հայաստան, Հնդկաստան-Հունաստան, թե Հնդկաստան-Ֆրանսիա։ Մենք հիմա նշում ենք Հնդկաստանի և Ֆրանսիայի միջև ռազմավարական գործընկերության հաստատման 25-ամյակը։ Հունաստանի հետ նույնպես մենք ռազմավարական գործընկերություն ենք հաստատել։ Ես գտնում եմ, որ բոլոր չորս երկրներն էլ համախոհներ են, շատ մոտ գործընկերներ: Այս պահին, կարծում եմ, դեռ մի փոքր վաղաժամ է խոսել քառակողմ ձևաչափի մասին։ Բայց այո, համընկնումներ կան։ Եվ ես վստահ եմ, որ եթե նման համագործակցություն տեղի ունենա, ապա այդ դեպքում բոլոր երկրները կշահեն։ Նրանք կկարողանան համագործակցել այն ուղղություններով, որոնք կան երկկողմ ձևաչափերով, որն այնուհետև կտարածվի չորս երկրների վրա։ Այս պահին, կարծում եմ, որ միայն դրական օրակարգ կարող եմ տեսնել այն դեպքում, եթե դա տեղի ունենա:

- Վերջերս, հնդկական մի շարք լրատվական գործակալություններ հայտնեցին, որ Հնդկաստանը պատրաստվում է ռազմական կցորդներ նշանակել աֆրիկյան, ասիական երկրներում,  նաև Հայաստանում՝ նպատակ ունենալով ամրացնել ռազմավարական կապերն այդ երկրների հետ։ Տիկին դեսպան, ի՞նչ կարող եք ասել այս առումով։    

- Այս կառավարությունը, վարչապետ Մոդիի կառավարությունն ունի շատ հստակ քաղաքականություն և նախաձեռնություն՝ «Make in India» (հնդկական արտադրություն): Այսպիսով, մենք «Make in India» ունենք նաև պաշտպանական ոլորտում: Մենք կարծում ենք, որ մեր պաշտպանական արդյունաբերությունը, լինի դա հանրային, թե մասնավոր հատվածում, իսկապես արտադրում է համաշխարհային մակարդակի պաշտպանական սարքավորում: Եվ հիմա մենք տեսնում ենք, որ աշխարհի շատ երկրներ գնում են մեր պաշտպանական սարքավորումը։ Որպեսզի, ըստ էության, այդ գործընթացը լինի ավելի սահուն և ավելի լավ համակարգված, այդ իսկ պատճառով Ձեր նշած վայրերում պաշտպանական կցորդներ են նշանակվում։ Եվ, այո, իսկապես, Հայաստանի համար ևս պաշտպանական կցորդ կունենանք։

- Այո, շնորհակալություն. իսկ որևէ կոնկրետ տեսակի տեխնիկա կամ... զենք…

- Դե, գիտեք, երկու երկրների պաշտպանության նախարարություններն էլ կապի մեջ են, և շարունակում են քննարկել և զանազան տարբերակներ են փնտրում:

- Տիկին դեսպան, Ադրբեջանը 2020 թվականից սկսած շարունակում է տարածաշրջանում իրավիճակն ապակայունացնող քայլեր ձեռնարկել։ Գիտենք, որ դրանց հետևանքով ԼՂ-ի 100 հազարից ավելի հայ բռնի տեղահանվեց իր պատմական հայրենիքից։ Բացի այդ, նույնիսկ այսօր Ադրբեջանը հրաժարվում է Հայաստանի ինքնիշխան տարածքից դուրս բերել իր զորքերը։ Որքանո՞վ են այս քայլերն իրենց ազդեցությունն ունենում տարածաշրջանում խաղաղության օրակարգի վրա։

- Հնդկաստանը միշտ կողմ է եղել երկխոսության և դիվանագիտության միջոցով երկարաժամկետ խաղաղության հասնելուն։ Եվ մենք ոգևորված ենք՝ տեսնելով վերջին քայլերը, որոնք արվել են երկու երկրների կողմից: Ալմաթիում հանդիպել են արտգործնախարար Միրզոյանը և արտգործնախարար Բայրամովը։ Այսպիսով, ես կարծում եմ, որ այն փաստը, որ երկու երկրներն էլ այժմ սեղանի շուրջ խոսում են միմյանց հետ, դրանով նրանք առաջ են տանում խաղաղության օրակարգը: Հնդկաստանը միշտ զգում է, որ միայն այս քննարկումների միջոցով կարող է երկարաժամկետ խաղաղություն լինել տարածաշրջանում: Եվ դա այն է, ինչ մենք ջերմեռանդորեն կցանկանայինք:

- Անդրադառնանք Հայաստանի և Հնդկաստանի միջև տնտեսական հարաբերություններին և համագործակցությանը։ Ինչպիսի՞ն է եղել երկու երկրների առևտրաշրջանառության ծավալը 2023 թվականին։ Ի՞նչ միտումներ են նկատվում երկկողմ արտահանման ու ներմուծման հարթակներում։

- Ինչ վերաբերում է մեր առևտրատնտեսական համագործակցությանը, կարծում եմ, որ այն միանշանակ շատ ցածր է իր ներուժից։ Եթե նայեք անցյալ տարվա առևտրի թվերին, ապա երկկողմ առևտուրը մեկ տարվա կտրվածքով 200 միլիոն ԱՄՆ դոլարից ցածր էր: Մեր դեսպանատան նպատակն է համոզվել, որ մենք կարող ենք աշխատել երկու երկրների գործարար մարդկանց համախմբելու ուղղությամբ: Անցյալ տարի մենք երեք բիզնես համաժողով ենք կազմակերպել։ Արդեն այս տարի ևս մեկ բիզնես համաժողով ենք կազմակերպել, որը կատարել ենք հիբրիդային ձևաչափով, որպեսզի ավելի շատ գործարարներ կարողանան միանալ Հնդկաստանից, և պարտադիր չլինի ճանապարհորդելը։ Այդպիսով մենք ավելի մեծ կապ կունենայինք գործարար մարդկանց հետ: Մեր ջանքերն ուղղված են եղել երկկողմ առևտրի ծավալների մեծացմանը։ Եվ կան որոշակի ոլորտներ, որտեղ մենք լավ ներուժ ենք տեսնում: Ինչպես գիտեք, Հնդկաստանը հայտնի է որպես ‹‹աշխարհի դեղատուն››: Մեր դեղագործական արտադրանքը առաջատարն է աշխարհում: Փաստացիորեն, ամբողջ աշխարհում պատվաստանյութերի ավելի քան 60%-ը գալիս է Հնդկաստանից, ներառյալ ԱՀԿ-ի (Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն) և GAVI-ի (Պատվաստանյութերի դաշինք) նման այլ մեխանիզմների միջոցով: Այսպիսով, սա այն ոլորտն է, որտեղ ես ավելի շատ ներուժ եմ տեսնում: Երկու կողմերն էլ (խմբ․ Հայաստան և Հնդկաստան) աշխատում են հնդկական դեղամիջոցների և պատվաստանյութերի ներմուծումը դեպի Հայաստան մեծացնելու ուղղությամբ։ Բացի այդ, երկու երկրներն էլ ունեն բարձր տեխնոլոգիաների զարգացած ոլորտ։ Եվ սա այն ոլորտն է, որտեղ ես զգում եմ, որ, այս կոնկրետ հատվածի հզորությանն ամրություն հաղորդելով, մենք կարող ենք ընդլայնել համագործակցությունն՝ ի նպաստ երկու երկրների փոխադարձ շահերի:

- Նախորդ տարի Երևանում տեղի ունեցած փորձագիտական համաժողովի ընթացքում Դուք նշեցիք, որ Հնդկաստանը պատրաստ է մասնակցել Հայաստանում ենթակառուցվածքների զարգացման ծրագրերին։ Ո՞ր ուղղություններն են Հնդկաստանի հետաքրքրությունների շրջանակում։

- Գիտեք, հայկական կողմի հետ մեր քննարկումներում նրանք մեզ պատմում էին ենթակառուցվածքների զարգացման, մասնավորապես՝ Հյուսիս-հարավ մայրուղու նախագծի մասին։ Հաշվի առնելով, որ հնդկական ենթակառուցվածքային ընկերություններն ունեն համաշխարհային մակարդակի փորձ, ինչպես գիտեք, Հնդկաստանում մենք ձեռնարկում ենք ենթակառուցվածքների խոշոր զարգացում՝ լինեն դրանք ճանապարհներ, երկաթուղիներ, մայրուղիներ, ջրային ուղիներ, օդանավակայաններ, կամուրջներ և այլն՝ շատ մեծ վստահություն կա ենթակառուցվածքի զարգացման վրա: Մեր ընկերությունները մեծ փորձ են կուտակել ոչ միայն մեր երկրում, որը շատ մեծ է, և որտեղ կան բազմաթիվ նախագծեր, այլ նաև ամբողջ աշխարհում: Հնդկական ենթակառուցվածքային ընկերություններն ամբողջ աշխարհում իրականացնում են կամուրջների, ճանապարհների, երկաթուղիների, նավահանգիստների, օդանավակայանների զարգացում: Այս կապակցությամբ, ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար պարոն Սանոսյանը ՀՀ արտաքին գործերի փոխնախարարի հետ անցյալ տարվա հոկտեմբերին Global Indian Maritime գագաթնաժողովի համար այցելել էր Հնդկաստան։ Այդ ժամանակ նրանք կարողացան հանդիպել բազմաթիվ հնդկական ենթակառուցվածքային ընկերությունների: Այդ քննարկումները շարունակվում են, և մենք հուսով ենք, որ հնդկական ենթակառուցվածքային ընկերությունները կկարողանան մասնակցել և իրենց ներդրումն ունենալ այս երկրում (խմբ․ Հայաստանում) ենթակառուցվածքների զարգացման գործում:

- ՀՀ կառավարությունը նախորդ տարի հրապարակեց «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը։ Կարծիքներ կային, որ «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը համընկնում է Հարավային Կովկասում Հնդկաստանի տեսլականի հետ։ Ո՞րն է Ձեր դիտարկումն այս նախաձեռնության մասին։

- Գիտեք, երբ երկրները բարգավաճման կարիք ունեն, հաղորդակցությունը բանալին է։ Եվ դա մի բան է, որով մենք մեր տարածաշրջանում շատ սերտորեն համագործակցել ենք մեր հարևան երկրների հետ: Կապի նախագծերը կապում են Հնդկաստանին իր հարևանների հետ․ սա մի բան է, որում մենք շատ մեծ զարգացում ենք ունեցել վերջին տասնամյակում: Նմանապես մենք գտնում ենք, որ ցանկացած տարածաշրջանի համար, եթե ցանկանում եք անցնել բարգավաճման հաջորդ մակարդակ,ապա  դուք պետք է ունենաք հաղորդակցության ծրագրեր: Եվ, բնականաբար, մենք տեսնում ենք Հայաստանի կառավարության «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծն այն լույսի ներքո, որ դա կլինի շահեկան իրավիճակ  տարածաշրջանային բոլոր գործընկերների համար։ Այնպես որ, մեզ համար իսկապես այլ ճանապարհ չկա, քան երկրների միջև ավելի շատ կապեր ունենալը՝ ճանապարհների, երկաթուղու և այլնի տեսքով: Մենք դրան (խմբ․ «Խաղաղության խաչմերուկ») շատ դրական և շատ ոգևորված ենք նայում:

- Ինչպես գիտենք, Հնդկաստանը կարևոր դերակատարում ունի  Չաբահար նավահանգստի զարգացման գործում։ Դուք նշել էիք, որ Հայաստանի համար ևս դիտարկվում են Չաբահար նավահանգստի օգտագործման հնարավորությունը հեշտացնելու հեռանկարները։ Ի՞նչ հնարավորությունների մասին է խոսքը։

- Դուք գիտեք, որ Չաբահար նավահանգիստը համատեղ զարգացվում է Հնդկաստանի և Իրանի կողմից: Հայկական կողմի հետ մեր քննարկումներում վերջիններս հետաքրքրություն են ցուցաբերել Չաբահար նավահանգստից օգտվելու հարցում։ Ձեր Տարածքային կառավարման նախարարն անցյալ տարվա դեկտեմբերին այցելել էր Չաբահար նավահանգիստ։ Հայկական կողմից մենք սպասում ենք մանրամասներին, և մենք դա անպայման հաշվի կառնենք, երբ հայկական կողմից հստակ առաջարկներ ստանանք։

- Հայաստանն ի՞նչ դերակատարում կարող է ունենալ Հնդկաստանից մինչև Չաբահար նավահանգիստ, այնուհետև դեպի Սև ծով հաղորդակցման ուղու զարգացման գործում։ 

- Սա վերադարձ է հաղորդակցության մասին իմ մեկնաբանությանը: Հայաստանը, լինելով դեպի ծով ելք չունեցող երկիր, միանշանակ կապի ավելի շատ ծրագրերի կարիք ունի: Եվ, եթե դա իրականանա, ապա կարծում եմ՝ կօգնի, որ Հայաստանը կարողանա հաղթահարել այն փաստը, որ հանդիսանում է դեպի ծով ելք չունեցող երկիր:

Շարունակությունը`   armenpress.am